آرش کمانگیر

 
تقدیم نامه ایران به دبیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته ای و اعلام تصمیم تهران برای از سر گیری فعالیتهای تحقیقاتی هسته ای خود، اگر چه در داخل خبری غیر مترقبه و ناگهانی بود، اما واکنش آژانس، شورای حکام و تروئیکای اروپایی طرف مذاکره با ایران، حاکی از آن بود که انتظار چنین اقدامی از سوی ایران را داشتند و آن را پیش بینی می کردند.
شاید از این رو برخلاف پنج ماه قبل که شاهد واکنشی شدید، گسترده و یکپارچه از سوی شورای حکام و جهان غرب در برابر تصمیم ایران برای از سرگیری فعالیت تأسیسات اصفهان بودیم این بار، آژانس در بیانیه ای ملایم از ایران خواست به تعلیق این بخش در کنار سایر فعالیتهای هسته ای خود ادامه دهد و سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه "ژان پاتیست متی" نیز از ایران خواست به نگرانیهای آژانس درباره برنامه هسته ای اش پاسخ دهد و از تصمیم خود برای شروع مجدد تحقیقات هسته ای پس از 2 سال تعلیق منصرف شود.
تندترین موضع گیری تا این لحظه نیز از سوی وزارت خارجه آمریکا اتخاذ شده که بار دیگر همچون گذشته ایران را تهدید کرد، چنانچه تحقیقات در فناوری هسته ای را از سر بگیرد، در پی واکنش بین المللی علیه ایران برخواهد آمد.

زوایای آشکار مسأله
در تحلیل نزدیک به واقعیت و پذیرفتنی تر این تحولات در قالب رویکرد و تصمیم جدید ایران و واکنش غرب باید به چندین نشانه محسوس در این رویدادها توجه کرد.
نخست آنکه تصمیم تهران برای از سر گیری فعالیتهای تحقیقاتی هسته ای آن هم در شرایطی که ایران و تروئیکای اروپا در آستانه دور جدیدی از مذاکرات قرار دارند، به چه دلیل اتخاذ شده است.
دوم آن که ، پیام این تصمیم تهران در حالی که مذاکرات هسته ای از حدود شش ماه پیش متوقف مانده بود، برای غرب چیست.
و سوم اینکه، آثار و پیامدهای این تصمیم برای دو سوی ماجرا چه خواهد بود.در باب نخست، باید توجه داشت که ایران پیش از این و قبل از شروع گفتگوهای مقدماتی دور جدید مذاکرات، رسماً و بارها اعلام کرده است که از این پس مذاکرات را صرفاً درباره نحوه آغاز غنی سازی در خاک خود دنبال خواهد کرد و به هیچ وجه به بحثهای شکست خورده، گفتگوها بر سر مشوقهای اقتصادی و سیاسی و دور باطل آن باز نخواهد گشت.
علاوه بر این مقامات مسؤول در تهران تأکید کرده اند که موضوع سانتریفیوژهای تحقیقاتی و عرصه پژوهشی در حوزه مذاکرات نیست و تعلیق داوطلبانه این فعالیتها هیچ الزام حقوقی برای ایران در بر ندارد.
از این رو، از سرگیری بخش تحقیقات هسته ای ایران در آستانه دور جدید مذاکرات با تروئیکای اروپا خود به خود، پیش فرضهای طرف مقابل را برای طرح موضوع در جلسات پیش رو از میان خواهد برد و آن را از فهرست مطالبات غرب خارج خواهد کرد.
در باب دوم، این اقدام را باید دومین گام جدی ایران در اثبات عزم خود برای ادامه و توسعه فناوری صلح آمیز هسته ای دانست و اعلام دیگری به طرف مقابل، مبنی بر این که سقف زمانی برای پاسخ مثبت به اقدامات اعتمادساز فرا حقوقی تهران به سر آمده و از این پس ایران براساس برنامه ای زمانبندی شده، اجازه وقت کشی و تأخیر در برنامه هسته ای خود را نخواهد داد.
در تبیین سومین محور نیز با توجه به آثار و نتایج گام نخست ایران، یعنی از سر گیری فعالیت یو.سی.اف اصفهان که برخلاف همه تحلیلهای بدبینانه و تهدیدهای غرب، در نهایت عقب نشینی غرب و توفیق سیاست جدید تهران را به نمایش گذاشت، اقدام اخیر موجب می شود، تروئیکای اروپا ناگزیر با درک بیشتر این واقعیت با رویکردی منطقی تر با موضوع برخورد کند و دریابد که صبر تهران رو به پایان است.
البته در سوی دیگر ماجرا نیز این اقدام حاکی از آن است که مقامات ایرانی، مسیر مستقیم را با پیش بینی مخاطرات احتمالی و تدارک لازم برای آن برگزیده اند و دیگر حاضر به ورود به حواشی نیستند.

... و کلید اصلی معما
آنچه تاکنون اشاره شد، نشانه های هویدا و پوسته بیرونی و سطحی ماجرا است. اما هسته مرکزی و کلید اصلی این معما را باید از طریق نشانه های مستقر در این پوسته جستجو کرد.
براین اساس باید به یک نکته مشترک در اظهارات سخنگویان وزارتخانه های امور خارجه فرانسه و آمریکا توجه کرد.
"ژان باتیست متی" سخنگوی وزارت خارجه فرانسه در ادامه واکنش به تصمیم اخیر ایران، بار دیگر بر حمایت کشورش از طرح مشارکت روسیه برای خروج از بن بست تأکید کرده و آن را ایده ای برای پاسخ به نگرانی های بین المللی دانسته که در عین حال ابزارهایی را برای توسعه آرام برنامه های هسته ای در اختیار ایران قرار می دهد.
وی حتی ابایی از آن نداشته است که تصریح کند نقطه قوت طرح روسیه را انتقال غنی سازی به خارج از خاک ایران می داند.
"مک کورمک"، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در بیانی مشابه، پیشنهاد روسیه را طرحی جالب دانسته و از ایران خواسته است بدان توجه کند.از آنجا که بخش تحقیقات، زیربنای فناوری هسته ای است و تعطیلی آن به معنای توقف حرکت و توسعه این برنامه ها به شمار می رود و متقابلاً انتقال غنی سازی به خارج از کشور به عنوان اساسی ترین و فنی ترین بخش فرآیند تولید سوخت و ایزوتوپهای مشتق از آن و چشمپوشی از این فرآیند به معنای بی خاصیت شدن و تعطیلی بخش تحقیقات خواهد بود، این رابطه تعاملی و دو سویه لازم و ملزوم یکدیگرند.
بنابراین تصمیم اخیر تهران را در واقع باید پاسخی عملی و قطعی به فشارهای غرب برای تحمیل پروژه ای به نام "پیشنهاد روسی" دانست.به بیان دیگر، اصرار تروئیکای اروپا بر طرح ایده روسیه در مذاکرات در برابر امتناع مکرر ایران را که سفر هیأت روسی در هفته آینده نیز بخشی از آن به شمار می رود و نقش اروپا را در ترغیب روسیه به پیگیری این طرح به وضوح می توان دید، باید دلیل اصلی و موتور محرکه تهران در اتخاذ این تصمیم و خنثی سازی زیرکانه حربه غربی ها دانست.